Ο Μιχάλης Αρφαράς πέρασε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια στην ελληνική επαρχία. Τότε είχε την τύχη να ζήσει παραστάσεις από σχεδόν όλους τους μεγάλους καραγκιοζοπαίχτες που γύριζαν με τους θιάσους τους τις επαρχιακές πόλεις. Εκεί ίσως να βρίσκεται και η ρίζα της μετέπειτα πολύχρονης ενασχόλησής του με τον πειραματικό κινηματογράφο κινουμένων σχεδίων. Ο Αρφαράς έχει δημιουργήσει ένα μεγάλο κινηματογραφικό έργο, που έχει άμεση σχέση με τις εικαστικές του αναζητήσεις στο χώρο της στατικής εικόνας. Τα κινηματογραφικά του έργα είναι πειραματικά μοντάζ μιας πλειάδας τεχνικών και αισθητικών εκφράσεων του animation. Σε αυτά ξετυλίγεται ένας χείμαρρος εικόνων και ήχων, συμπυκνωμένες εικόνες της αγωνίας των ανθρώπων στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις.

Ο Αρφαράς είναι παράλληλα ένας βιρτουόζος των τεχνικών του animation. Χρησιμοποιεί με μία τόσο πειστική ελαφρότητα τόσο διαφορετικές μεταξύ τους τεχνικές, ώστε να ξεχνάει κανείς την πείρα, το ταλέντο και τη δουλειά που απαιτεί η δημιουργία τέτοιων φιλμ.

To φιλμικό έργο του χωρίζεται σε δύο περιόδους: Μέχρι το 2000 χρησιμοποίησε φιλμ 16 χιλιοστών, ως τελικό αποτέλεσμα. Από εκεί και μετά, ακολούθησε μια μέθοδο που του παρείχε ακόμη πιο μεγάλη αυτονομία στην παραγωγή και χρηματοδότηση των ταινιών του. Έτσι γύριζε μεν αρχικά τα διάφορα μέρη του έργου σε φιλμ (16 ή 35 χιλ.), τα μετέφερε όμως στη συνέχεια σε ταινία mini digital video. Tην ηλεκτρονική μορφή του φιλμ μπορούσε πλέον να εισάγει σε υπολογιστή και εκεί να το επεξεργαστεί σε κάποιο ειδικό πρόγραμμα. Με αυτή τη διαδικασία δημιουργήθηκαν τα έργα: «Tricktychon», «Kouklotopos», «Ikarus Novus», που αποτελούν μία ενότητα, καθώς έγιναν σε συνεργασία με τον μεγάλο πρωτεργάτη και δάσκαλο της ηλεκτρονικής μουσικής στην Ελλάδα, τον αείμνηστο συνθέτη Θόδωρο Βασιλειάδη.

 

 

1. ΕΠΙΚΑΙΡΑ / Wochenshau

Διάρκεια: 23 λεπτά

Μέγεθος: φιλμ 16 χιλιοστών, οπτικός ήχος

Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Μιχάλης Αρφαράς

Συνεργασία: Kati Mahrt

Ήχος: The Sluts, Μιχάλης Αρφαράς

Χρόνος παραγωγής: 1982

 

Τα κoμμάτια ενός ασπρόμαυρου ειδησεογραφικού φιλμ 35 χιλιοστών, που βρήκε ο Μιχάλης Αρφαράς, τυχαία στα ερείπια ενός κατεστραμμένου επαρχιακού κινηματογράφου, τα χρησιμοποίησε ως πρώτη ύλη για τη δημιουργία είκοσι δύο χαρακτικών έργων. Τα χαρακτικά, εκτός του ότι ήταν έγχρωμα και ισομεγέθη, είχαν και ένα άλλο κοινό χαρακτηριστικό, πρωτοφανές για την εποχή που έγιναν. Τα έργα ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας των πλέον διαφορετικών μεταξύ τους εκτυπωτικών τεχνικών. Η ξυλογραφία, η χαλκογραφία, η λιθογραφία, η μεταξοτυπία και η τυπογραφία συνδυάστηκαν μεταξύ τους από τον καλλιτέχνη, διευρύνοντας αφάνταστα τον εκφραστικό ορίζοντα της χαρακτικής τέχνης.

Έτσι στα είκοσι δύο έργα συνυπήρχαν κλασικές χαρακτικές αντιλήψεις με αισθητικές που έφεραν μνήμες από ντανταϊστικά κολάζ, πλακάτες pop art έγχρωμες επιφάνειες, πανκ γκραφίτι, διαφημιστικά έντυπα και ψυχεδελικές αφίσες. Εκείνη την περίοδο ο Μιχάλης Αρφαράς είχε μια δημιουργική συνεργασία με το πανκ μουσικό συγκρότημα «The Sluts». Τα τραγούδια τους, που είχαν άμεση σχέση με το νόημα και την αισθητική του χαρακτικού κύκλου, χάρισαν τον εκρηκτικό ήχο στο φιλμικό animation που −στη συνέχεια− δημιουργήθηκε με βάση αυτά έργα. Το φιλμ είναι, όπως και τα χαρακτικά, ένα πειραματικό μοντάζ των πλέον διαφορετικών μεταξύ τους τεχνικών και αισθητικών εκφράσεων του animation. Οι τεχνικές που συνδυάστηκαν ήταν: cell animation, object animation, cut out, σχέδιο και ζωγραφική κάτω από μία κάμερα που είχε τη δυνατότητα της λήψης: καρέ-καρέ. Το ολοκληρωμένο έργο αποτελείται από είκοσι δύο έγχρωμα χαρακτικά και μια εικαστική, πειραματική ταινία, διάρκειας 23 λεπτών.

 

 

2. ΜΙΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ / Eine Geschichte Ueber Menschen

Διάρκεια: 3,26 λεπτά

Μέγεθος: φιλμ 16 χιλιοστών, οπτικός ήχος

Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Μιχάλης Αρφαράς

Συνεργασία: Kati Mahrt

Ήχος: Malte Preuβ, Andreas Hoppe, Μιχάλης Αρφαράς

Χρόνος παραγωγής: 1989

 

Το έργο είναι μία συμβολική αναπαράσταση κανιβαλισμού, όπου αλληλοτρώγονται μικρά και μεγάλα, παχιά και αδύνατα ψάρια. Η σύντομη αυτή παραβολή της σκληρότητας που χαρακτηρίζει τις ανθρώπινες κοινωνικές σχέσεις, είναι ένα φιλμ κινουμένων σχεδίων με αισθητική θεάτρου σκιών. Για τη δημιουργία του έργου χρησιμοποιήθηκε η τεχνική cut-out, με την οποία κινήθηκαν διάφορα επίπεδα, αντικείμενα και ντεκουπαρισμένα υλικά (όπως χαρτί, αλουμίνιο) κάτω από μία κινηματογραφική κάμερα που είχε τη δυνατότητα της λήψης: καρέ-καρέ. Το έργο συμπληρώθηκε με εικαστικές παρεμβάσεις (όπως χαράξεις με μεταλλικές ακίδες και επιζωγραφίσεις με διαφανή μελάνια) απ' ευθείας στο εμφανισμένο αρνητικό φιλμ.

 

 

3. ΣΥΝΤΟΜΟ ΦΙΛΜ ΓΙΑ ΜAKΡΟΣΚΕΛΕΙΣ ΚΕΚΕΔΕΣ / Kurzer Film Fuer Lange Stotterer

Διάρκεια: 2,18 λεπτά

Μέγεθος: φιλμ 16 χιλιοστών, οπτικός ήχος

Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Μιχάλης Αρφαράς

Συνεργασία: Kati Mahrt

Ήχος: Frank Mazke, Μιχάλης Αρφαράς

Χρόνος παραγωγής: 1988

 

Πρόκειται για ένα πειραματικό έργο κινουμένων σχεδίων αφιερωμένο στον ντανταϊστή καλλιτέχνη και ποιητή Kurt Schwitters. Ο ρυθμός του φιλμ ακολουθεί την απαγγελία του ποιήματος¹ του «Kleines Gedicht für grosse Stotterer» (Μικρό ποίημα για μεγάλους κεκέδες). Η εικαστική αισθητική του φιλμ αποτελεί μια συνομιλία με αυτή των ντανταϊστικών κολάζ του Kurt Schwitters. Για τη δημιουργία του έργου χρησιμοποιήθηκε η τεχνική cut-out, με την οποία κινήθηκαν διάφορα ντεκουπαρισμένα υλικά (κυρίως τυπωμένα χαρτιά, φωτογραφίες, σχέδια) κάτω από μια κινηματογραφική κάμερα ,που είχε τη δυνατότητα της λήψης: καρέ-καρέ. Το έργο ολοκληρώθηκε με εικαστικές επεμβάσεις (όπως χαράξεις με μεταλλικές ακίδες και επιζωγραφίσεις) απ’ ευθεία στο εμφανισμένο αρνητικό φιλμ.

 

¹ Το ποίημα αφηγείται την ιστορία ενός θαλασσινού βράχου που είχε μοναδικό φίλο ένα σκελετό ψαριού. Κάποτε, όμως, τον σκελετό τον χρησιμοποίησε ένας ψαράς για δόλωμα, με αποτέλεσμα ο βράχος να απομείνει μόνος με την άγρια θάλασσα. Το ποίημα δεν διαβάζεται με τον συμβατικό τρόπο, αλλά κεκεδίζεται ανάλογα με τη γραπτή καθοδήγηση του ποιητή.

 

 

4. CITY LIFE GRAFITIS

Διάρκεια: 8,30 λεπτά

Μέγεθος: φιλμ 16 χιλιοστών, οπτικός ήχος

Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Μιχάλης Αρφαράς

Συνεργασία: Kati Mahrt

Ήχος: Saint Anne, Μιχάλης Αρφαράς

Χρόνος παραγωγής: 1986

 

Ένα πυροτέχνημα εικόνων και ήχων, αντικατοπτρισμών της αστικής ζωής στα τέλη του 20ου αιώνα. Το έργο είναι πειραματικό μοντάζ μιας πλειάδας τεχνικών και αισθητικών εκφράσεων του animation. Οι τεχνικές που συνδυάστηκαν μεταξύ τους ήταν: cell animation, object animation, cut out, ζωγραφική κάτω από την κάμερα, χάραξη και σχεδίαση απ' ευθείας στο φιλμ. Τη μουσική του έργου συνέθεσε μια από τις πρωτοπόρες δημιουργικές ομάδες ηλεκτρονικής μουσικής στην Αθήνα η Saint Anne (έτσι ονομάζεται η παλαιότερη νευρολογική κλινική στο Παρίσι).

 

 

5. ANIMATION HAS NO BORDERS

Διάρκεια: 9,18 λεπτά

Μέγεθος: φιλμ 16 χιλιοστών, οπτικός ήχος

Σενάριο, Σκηνοθεσία: Peter Sweenen

Παραγωγή: Cilia van Dijk

Ήχος: De Volharding

Χρόνος παραγωγής: 1986

 

Τριάντα έξι animators από 36 διαφορετικές χώρες συνεργάστηκαν, ώστε να εικονογραφήσουν τη μουσική της «Internationale» με εικόνες σχεδιασμένες απ' ευθείας στη σελιλόζη του φιλμ. Αυτό το κινηματογραφικό έργο αποτελεί ένα δείγμα διεθνούς καλλιτεχνικής συνεργασίας σε μια εποχή όπου πολλά σύνορα ήταν ακόμη απροσπέλαστα.

Κάθε καλλιτέχνης είχε τότε λάβει ταχυδρομικά ένα κομμάτι διαφανούς φιλμ, το οποίο, αφού επεξεργάστηκε εικαστικά, το επέστρεψε στον αποστολέα (Cilia van Dijk Studios). Ο Ολλανδός σκηνοθέτης Peter Sweenen ανέλαβε στη συνέχεια το τελικό μοντάζ και την ηχογράφηση του έργου. Το φιλμ παρουσιάστηκε σε παγκόσμια φεστιβάλ κινηματογράφου κινουμένων σχεδίων.

 

 

6. TRICKTYCHON Νο 4

Διάρκεια: 12,13 λεπτά

Μέγεθος: Digital Video

Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Μιχάλης Αρφαράς

Ήχος: Θόδωρος Βασιλειάδης, Μιχάλης Αρφαράς

Χρόνος παραγωγής: 2004

 

Αρχαϊκοί ήχοι από χριστιανικά και βουδιστικά μοναστήρια δημιουργούν τη ρυθμική βάση της χορογραφίας του έργου. Το φιλμ είναι ένα αφιέρωμα στους τελετουργικούς χορούς του Bauhaus. Aισθητικά αποτελείται από δύο ενότητες που εναλλάσσονται. Η πρώτη ενότητα είναι ένας χορός που ερμηνεύτηκε από ζωντανούς χορευτές και κινηματογραφήθηκε σε γραμμικό ασπρόμαυρο φιλμ. Ακολούθησε η επεξεργασία με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Έτσι προέκυψε η οπτική εντύπωση ότι ο χορός εκτελέστηκε από έγχρωμα γραμμικά σχέδια. Η δεύτερη ενότητα αποτελεί χάραξη και σχεδίαση απ' ευθείας σε φιλμ 16 χιλιοστών.

 

 

7. KOUKLOTOPOS

Διάρκεια: 11,47 λεπτά

Μέγεθος: Digital Video

Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Μιχάλης Αρφαράς

Ήχος: Θόδωρος Βασιλειάδης, Μιχάλης Αρφαράς

Χρόνος παραγωγής: 2005

 

Ένας χείμαρρος εικόνων, ήχων και χρωμάτων ξεχειλίζει από το φιλμ. Ανάμεσά τους ξετυλίγεται ένα θέατρο εφιαλτικών σκιών, ο απόηχος της αγωνίας των ανθρώπων στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Το έργο είναι πειραματικό μοντάζ μιας πλειάδας τεχνικών και αισθητικών εκφράσεων του animation. Οι τεχνικές που συνδυάστηκαν μεταξύ τους ήταν: cell animation, object animation, cut out, ζωγραφική κάτω από την κάμερα, χάραξη και σχεδίαση απ' ευθείας στο φιλμ.

 

 

8. ΙKARUS NOVUS

Διάρκεια: 10,32 λεπτά

Μέγεθος: Digital Video

Σενάριο, Σκηνοθεσία, Παραγωγή: Μιχάλης Αρφαράς

Ήχος: Θόδωρος Βασιλειάδης, Μιχάλης Αρφαράς

Χρόνος παραγωγής: 2006

 

Ο Ίκαρος, μετά από μία σειρά αποτυχημένων πτήσεων και οδυνηρών πτώσεων, έχει χάσει πλέον τη μυθική του υπόσταση. Με τη βοήθεια περίεργων μηχανών, σχεδόν τρελός πλέον, προσπαθεί ένα τελευταίο πέταγμα. Το αποτέλεσμα είναι η αναμενόμενη νέα πτώση. Οι σκηνές όπου εμφανίζεται ο Ίκαρος έχουν γυριστεί με την τεχνική του pixillation. Αυτή η τεχνική συνδυάζει τη λήψη καρέ-καρέ με ζωντανούς ηθοποιούς. Έτσι έχουμε στο αποτέλεσμα μια ασυνήθιστη σπασμωδική κίνηση ανθρώπων συνδυασμένων με αντικείμενα σε επιλεγμένα φόντα. Σε ένα δεύτερο στάδιο ακολούθησε η επεξεργασία του φιλμ με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Έτσι προέκυψε η ιδιαίτερη αυτή αισθητική των εικόνων του που φέρουν μνήμες από μεταξοτυπίες της pop art.

 

 

 

 

 ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΡΦΑΡΑΣ - βιογραφικό

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954.

Ξεκίνησε τις σπουδές του από το εργαστήριο του Γιάννη Μόραλη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθήνας (1972-1974) και συνέχισε στη Γερμανία, στη Staatlische Hochschule für bildende Künste του Braunschweig, όπου σπούδασε χαρακτική, γραφικές τέχνες και κινηματογράφο κινουμένων σχεδίων (1975-1980).

Μετά από δυο ατομικές εκθέσεις στη Γερμανία (1978, 1979), έκανε την πρώτη του ατομική στην Ελλάδα (1980, Ζυγός).

Από το 1987 άρχισε να δημιουργεί πειραματικές ταινίες στο στούντιο του, στο Ανόβερο.

Η κινηματογραφική του δουλειά αλληλεπιδρά με το εικαστικό του έργο, στο οποίο συνυπάρχουν διάφορες τεχνικές της χαρακτικής μαζί με ζωγραφική, σχέδιο, κολάζ, βίντεο και άλλα μικτά μέσα.

Κατά τη δεκαετία του 1990 παρουσίασε κατασκευές με assemblage ετερόκλητων αντικειμένων και υλικών από σκουπίδια, που θύμιζαν ανθρωπόμορφα είδωλα κάποιας άγνωστης θρησκείας.

Σύνθετες αναφορές σε παλιούς πολιτισμούς ή σε παραδοσιακές τέχνες ανιχνεύονται σε όλο του το έργο, μαζί με μια κριτική ματιά στα προβλήματα της σύγχρονης εποχής.

Η πολυπλοκότητα των τεχνικών μέσων και η πολυεπίπεδη νοητική επεξεργασία των θεμάτων, συνδυάζονται με μια σχεδόν πρωτόγονη εκφραστική αμεσότητα.

Εργάστηκε πολλά χρόνια (1988-2006) ως καθηγητής ειδικών μαθημάτων (Grafiks) στο Ινστιτούτο Εικαστικών Τεχνών και Επιστήμης της Τέχνης (Institut für Bildende Kunst und Kunstwissenschaft) του Πανεπιστημίου του Hildesheim και από το 2006 είναι επικεφαλής καθηγητής του Β’ Εργαστηρίου Χαρακτικής στην ΑΣΚΤ της Αθήνας.

Παράλληλα με το εικαστικό, κινηματογραφικό και διδακτικό του έργο, ασχολείται με την εικονογράφηση και επιμέλεια καλλιτεχνικών βιβλίων.

To 2009 εκδόθηκε το βιβλίο του Χαρακτική και έντυπη τέχνη (εκδόσεις Μεταίχμιο), ένα πλούσιο εγχειρίδιο που έλειπε από την ελληνική βιβλιογραφία.

Εκθέτει τακτικά το έργο του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις.

Συμμετέχει επίσης σε φεστιβάλ πειραματικού κινηματογράφου και σε διεθνείς μπιενάλε χαρακτικής.

Έχει βραβευτεί επανειλημμένα, τόσο για το εικαστικό όσο και για το κινηματογραφικό του έργο. (Ενδεικτικά: 1980, βραβείο χαρακτικής της Κάτω Σαξωνίας, 1988, βραβείο της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης (AICA) και Α’ βραβείο στην ευρωπαϊκή Μπιενάλε Χαρακτικής του Μπάντεν Μπάντεν, κ.ά.).

 

1975-1980 Σπουδές στην Κρατική Ανωτάτη Σχολή Εικαστικών Τεχνών Braunschweig (Κάτω Σαξωνία, Γερμανία).

1980-1982 Μεταπτυχιακές σπουδές στην ίδια σχολή, με παράλληλη ειδίκευση στην χαρακτική και το animation film.

Oλοκλήρωσε τις σπουδές του με τον τίτλο του Meisterschϋler.

1980 Βραβείο χαρακτικής της Κάτω Σαξωνίας.

1980-1983 Βοηθός καθηγητού στα εργαστήρια λιθογραφίας, βαθυτυπίας και τυπογραφίας της ίδιας σχολής.

1980-2006 Μέλος του Συλλόγου Εικαστικών Καλλιτεχνών της Γερμανίας και μέλος του Συλλόγου Κινηματογραφιστών της Κάτω Σαξωνίας.

1988 Βραβείο AICA Ευρώπης.

1988-2006 Καθηγητής Ειδικών Μαθημάτων στο Ινστιτούτο Εικαστικών Τεχνών και Επιστήμης της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Hildesheim (Κάτω Σαξωνία, Γερμανία).

1990 Μέλος της ομάδας Κέντρο Χαρακτικής (Αθήνα).

2000 Κινηματογραφική υποτροφία του Υπουργείου Επιστημών και πολιτισμού

της Κάτω Σαξωνίας.

1982 & 1986 Υποτροφίες της κυβέρνησης του Ανοβέρου (Κάτω Σαξωνία, Γερμανία).

2001 Υποτροφία της Sparkassenstiftung για τη δημιουργία και έκδοση λιθογραφιών στα εργαστήρια Quensen (Lammspringe, Γερμανία).

2006- Καθηγητής και διευθυντής του τομέα «Χαρακτική» στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.

2007- Μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος και της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών.

2009 Έκδοση του πανεπιστημιακού διδακτικού συγγράμματος (Εκδόσεις Μεταίχμιο) «Χαρακτική & Έντυπη Τέχνη».

2010 Έκδοση του βιβλίου «Μιχάλης Αρφαράς / Διακοπές από τη λογική – Michalis Arfaras / Absence from reason», Εκδόσεις ΜΙΕΤ.

2011- Μέλος του διοικητικού συμβουλίου και της Καλλιτεχνικής Επιτροπής της Εθνικής Πινακοθήκης και Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου.

2014 Έκδοση και επιμέλεια του καλλιτεχνικού βιβλίου «Ο κρότος του χρόνου» ποίηση Διονύση Καψάλη, χαρακτικά Μιχάλη Αρφαρά» (Εκδόσεις Διάττων).